Czy wiesz, że badania dobiegu należy wykonywać cyklicznie?

W codziennej pracy utrzymania ruchu łatwo przyzwyczaić się do tego, że maszyna „zawsze działała tak samo”. Tymczasem elementy układu bezpieczeństwa zużywają się – a czas zatrzymania (dobieg) stopniowo rośnie. To właśnie wtedy środki ochronne, takie jak kurtyny świetlne, mogą przestać chronić operatora w wymaganym zakresie.

Normy bezpieczeństwa (ISO 13849-2, EN 60204-1) jasno wymagają, aby czas zatrzymania był badany nie tylko przy uruchomieniu i modernizacji, ale również cyklicznie w trakcie eksploatacji.

Czym jest dobieg i dlaczego ma znaczenie?

Dobieg to czas lub droga, jaką maszyna pokonuje od chwili zadziałania środka ochronnego (np. kurtyny bezpieczeństwa) zazwyczaj do pełnego zatrzymania ruchu.

To właśnie ten parametr decyduje o tym, w jakiej odległości należy zamontować kurtynę bezpieczeństwa – zgodnie z normą ISO 13855:2024. Jeżeli dobieg wydłuży się, a odległość pozostanie bez zmian, operator może zdążyć wejść w strefę zagrożenia zanim ruch niebezpieczny ustanie.

Jak często operator przerywa kurtynę?

Weźmy przykład realny z hali:

• Maszyna pracuje w cyklu 20 sekund.
• Operator co cykl wchodzi w strefę pracy – przerywając kurtynę świetlną.

Oznacza to:

• 3 wejścia na minutę,
• 180 wejść na godzinę,
• ok. 2 880 wejść (2 zmiany produkcyjne)
• ~691 000 wejść rocznie (przy 240 dniach roboczych).

Każde takie wejście to pełny cykl pracy układu bezpieczeństwa: kurtyna → sterownik bezpieczeństwa → styczniki  → napęd maszyny.

Wyliczenia trwałości dla układu zbudowanego na przykładowych elementach:

Styczniki Schneider Electric serii LP1K

• Typowe dane katalogowe: B10d ≈ 2 000 000 cykli (dla obciążenia AC-15, 230 V, 2 A).

• Profil pracy w naszym przykładzie: ~691 000 cykli/rok.

• Teoretyczny czas do osiągnięcia T10d (10% niebezpiecznych uszkodzeń):
  T10d ≈ B10d / nₒₚ = 2 000 000 / 691 000 ≈ 2,9 roku.

Kurtyna bezpieczeństwa SICK

• Typowe dane: MTTFd > 20 lat (zależnie od modelu).

• Mechanizm pomiaru degraduje się wolniej niż elementy mechaniczne (styczniki).

• Oznacza to, że kurtyna nie jest najsłabszym ogniwem – częściej ogranicza nas żywotność elementów wykonawczych.

Sterownik bezpieczeństwa Flexi Soft (SICK)

• Elektronika: MTTFd > 20 lat.

• W praktyce jego udział w wydłużeniu czasu zatrzymania jest minimalny, dopóki pracuje zgodnie ze specyfikacją.

Jak wyznaczyć częstotliwość badań dobiegu?

Normy nie narzucają jednego cyklu (np. co 12 miesięcy). Wskazują, że należy to ustalić na podstawie danych elementów i profilu pracy.

Dla naszego przykładu:

• Styczniki LP1K osiągną T10d w ok. 2,9 roku.
• Zalecane interwały wg ISO 13849-2:
  • Przegląd (Badanie dobiegu) co 0,25–0,3 T10d → ~co 9 miesięcy,
  • Wymiana co 0,5–0,7 T10d → co 1,5–2 lata.

Z tego wynika, że:

• Pomiar czasu zatrzymania należy robić minimum raz w roku (dobrze zbiega się z przeglądami BHP i audytami ISO).
• Jeżeli wyniki pokażą wzrost czasu zatrzymania o >10% względem wartości bazowej – należy skrócić interwały i sprawdzić elementy wykonawcze.
• Przy wzroście >20% – wymiana elementów jest obowiązkowa.

Dlaczego to takie ważne?

Badania dobiegu pozwalają:

• wykryć zużycie elementów zanim spowodują one przekroczenie bezpiecznej odległości,
• utrzymać zgodność z normami ISO 13849-2 i EN 60204-1,
• przejść bez problemów audyty ISO/BHP,
• przede wszystkim – chronić operatorów w strefie pracy maszyny.

Podsumowanie

• Badania dobiegu należy wykonywać cyklicznie!
• Cykl należy wyliczyć z danych elementów i profilu pracy
• W praktyce, dla maszyn z cyklem operatora co 20 s i markowymi elementami, roczny pomiar dobiegu to absolutne minimum.
• Elementy wykonawcze (styczniki, zawory) determinują częstotliwość badań znacznie bardziej niż kurtyny czy sterowniki bezpieczeństwa.

👉 Wnioski dla BHP: opracuj procedurę zakładową, opartą na wyliczeniach B10d i profilu pracy, i wpisz badania dobiegu do harmonogramu – nie tylko po uruchomieniu, ale też cyklicznie.

Przy cyklicznych badaniach dobiegu możesz liczyć na niższe koszty, ponieważ nie ma potrzeby każdorazowego tworzenia pełnych protokołów pomiarowych od zera. Dokumentacja jest tylko aktualizowana, a wyniki dopisywane do już istniejącej bazy.

👉 Jeżeli jesteś zainteresowany współpracą w tym zakresie – zapraszamy do kontaktu.

Dobieg.pl